Με ανοικτό το κυπριακόθα ήταν αυτοκτονία να στηρίξουμε την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Θα ήταν σαν αν νομιμοποιούσαμε τη Τουρκία – Αθήνα και Λευκωσία έχουν πάρει αποστάσεις από την ακραίαβία που ασκεί το Ισραήλστη Γάζα
Οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου, συχνά βρίσκονται στο στόχαστρο της εσωτερικής αντιπολίτευσης για την «ταύτιση» τους με τις θέσεις των υπόλοιπων δυτικών χωρών, παρά το ότι έχουν ιδιαιτερότητες και συμφέροντα τα οποία ενδεχομένως δεν εξυπηρετούνται με αυτή την πολιτική.
Στην πραγματικότητα, στις δύο πιο αιματηρές συγκρούσεις των τελευταίων ετών – την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον πόλεμο του Ισραήλμε τη Χαμάς – η στάση τους δεν εμπεριέχει στοιχεία μίμησης ή υποταγής στα κελεύσματα άλλων. Έχει μια αυτοτέλεια η οποία σε πολλά σημεία και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακόμα και αυτοπροστατευτική.
Θα ήταν εύκολο και για την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη και για την κυβέρνηση Μητσοτάκη, να υποκύψουν στις φωνασκίες στο εσωτερικό, ικανοποιώντας τις ετερόκλητες ομάδες πολιτών που διαμαρτύρονται τόσο για την στήριξη της Ουκρανίας και περισσότεροι για την στήριξη του Ισραήλ.
Αθήνα και Λευκωσία στηρίζουν την Ουκρανία και το Ισραήλ για λόγους αρχής, γεωπολιτικού ρεαλισμού και άμεσης ασφάλειας, αλλά ταυτόχρονα θέτουν όρια, ιδίως όταν η ισχύς τείνει να εκτραπεί σε ανεξέλεγκτη βία (Ισραήλ). Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα και για την Ουκρανία και για τη Γάζα, και για το Κυπριακό και για τα ελληνοτουρκικά.
Ουκρανία: Αντίθεση στον αναθεωρητισμό
Με την έναρξη της ρωσικής εισβολής, πλήρους κλίμακας, το 2022,αλλά και πολύ νωρίτερα, με την παράνομη κατοχή και προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, η Αθήνα συντάχθηκε αμέσως με τις ευρωπαϊκές κυρώσεις και τη στήριξη του Κιέβου. Η στάση αυτή δεν αποτελούσε θέμα «δυτικής πειθαρχίας». Η Κύπρος από το 2014 ως το 2022 έπαιζε ουσιαστικά το παιχνίδι της Μόσχας, συμμετέχοντας στις κυρώσεις και αμφισβητώντας τες ταυτόχρονα. Μετά το 2022 δεν υπήρχαν περιθώρια για ναι μεν αλλά. Η στάση Λευκωσίας και Αθήνας, έδινε πλέον καθαρό μήνυμα ότι τα σύνορα στην Ευρώπη δεν αλλάζουν με τα όπλα, μήνυμα που αφορά άμεσα τη Κύπρο, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Η ελληνική κυβέρνηση καταδίκασε εξαρχής την επίθεση, ενώ πρακτικά συνεισέφερε αμυντικό υλικό (μεταξύ άλλων τα πεπαλαιωμένα ρωσικά τεθωρακισμένα BMP-1 μέσω της Γερμανίας. Ελλάδα και Κύπρος παρείχαν και παρέχουν επίσης εκπαίδευση και πολιτική στήριξη στον Πρόεδρο Ζελένσκι.
Για την Κύπρο, η επίδειξη πολιτικής αρχών είναι ακόμη πιο κρίσιμη. Ένα κράτος που το 37% του εδάφους του, κατέχεται από τα τουρκικά στρατεύματα, από το 1974, δεν μπορεί παρά να ταυτιστεί με το δικαίωμα της Ουκρανίας στην εδαφική ακεραιότητα, ενισχύοντας ταυτόχρονα την ευρωπαϊκή γραμμή κυρώσεων. Η Λευκωσία έσπασε παλαιές «εξαρτήσεις» με ρωσικά συμφέροντα, έκλεισε τρύπες για παραβίαση των κυρώσεων και μετατοπίστηκε σταθερά και οριστικά στο δυτικό στρατόπεδο.
Υπάρχει επίσης πολιτισμικός και ιστορικός παράγοντας, τον οποίο τείνουμε να παραβλέπουμε, προβάλλοντας νεφελώδεις δικαιολογίες για την ορθοδοξία και τις «σταθερές» θέσεις της Μόσχας στο κυπριακό. Ο ελληνισμός της Οδησσού και της Μαριούπολης, αλλά και το αίσθημα αδικίας της επικράτησης του ισχυρού, θα μπορούσε αύριο να χρησιμοποιηθεί εναντίον μας. Οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να σκληραίνουν το πλαίσιο κυρώσεων, δείχνοντας πως ο χρόνος δεν πρέπει να δουλέψει υπέρ μιας de facto προσάρτησης. Αυτό είναι κάτι που δίνει το ηθικό δικαίωμα απαίτησης τήρησης της ίδιας στάσης και έναντι των μεθοδεύσεων της Τουρκίας.
Ισραήλ: Άμυνα, Τριμερείς και κόκκινες γραμμές
Στις 7 Οκτωβρίου 2023 η Χαμάς διέπραξε μια τρομοκρατική σφαγή που καμία ευρωπαϊκή κυβέρνηση δεν μπορούσε να παραβλέψει με πολιτικάντικες υπεκφυγές. Η ΕΕ και μαζί της η Ελλάδα και η Κύπρος, αναγνώρισαν ρητά το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα «εντός του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου». Αυτή είναι και η ελληνική και κυπριακή φόρμουλα για στήριξη στην ασφάλεια του Ισραήλ, αλλά όχι με λευκή επιταγή.
Η στήριξη έχει και στρατηγικό υπόβαθρο. Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ έχουν χτίσει τα τελευταία χρόνια ένα τριμερές πλέγμα σε ενέργεια, άμυνα και διασύνδεση με τις ΗΠΑ («3+1»). Οι τρεις χώρες συνεκπαιδεύονται, σχεδιάζουν ηλεκτρικές και ενεργειακές διασυνδέσεις, ενώ η Ουάσιγκτον «ευλογεί» αυτή τη στρατηγική συνεργασία, ως σταθεροποιητικό σχήμα της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Κύπρος ειδικά, ανέδειξε τον ρόλο-κλειδί που μπορεί να έχει στην περιοχή, με τον θαλάσσιο ανθρωπιστικό διάδρομο «Αμάλθεια», όταν φορτία με τρόφιμα και φάρμακα έφευγαν από τη Λάρνακα για τη Γάζα, ακόμη και όταν η χερσαία πρόσβαση, μέσω Αιγύπτου, έπνεε τα λοίσθια.
Ταυτόχρονα, ο πόλεμος άγγιξε εμμέσως την Κύπρο, χωρίς η Λευκωσία να το επιδιώξει ή να έχει ευθύνη. Ο Χασάν Νασράλα, ηγέτης της Χεζμπολάχ (εξοντώθηκε αργότερα από το Ισραήλ) απείλησε ότι αν η Λευκωσία διευκολύνει στρατιωτικά το ΤελΑβίβ, θα γίνει στόχος της φιλοϊρανικής οργάνωσης. Δεν ήταν ένας θεωρητικός κίνδυνος, ήταν ένα ενδεχόμενο, που εξηγεί γιατί η Λευκωσία επιμένει στο ανθρωπιστικό προφίλ της στάσης της και απορρίπτει κάθε άλλη εμπλοκή.
Οι δύο πόλεμοι δεν είναι ίδιοι
Στην Ουκρανία μιλάμε για εισβολή ενός κράτους σε ένα άλλο και κατοχή και προσάρτηση εδαφών. Στη Γάζα, ο πόλεμος ξεκίνησε με μια πρωτοφανή σε αγριότητα τρομοκρατική επίθεση και ακολούθησε ένας πόλεμος τιμωρίας και εξάρθρωσης της Χαμάς όπου το Ισραήλ έχει, κατά δήλωσή του, στόχο να κρατήσει «στρατιωτικό έλεγχο» σε όλη τη Λωρίδα για «όσο χρειαστεί». Αυτή η πρόθεση, ακόμη κι αν δεν σημαίνει de jure κατοχή, δημιουργεί μια de facto κατάσταση αέναης σύγκρουσης και υψηλού ρίσκου παραβιάσεων του Διεθνούς Δικαίου.
Το ανθρωπιστικό κόστος είναι συντριπτικό. Διεθνείς οργανισμοί περιγράφουν εκτεταμένη καταστροφή υποδομών, παιδικό υποσιτισμό και οικονομική κατάρρευση. Αυτό δεν είναι λεπτομέρεια, είναι στρατηγικός παράγοντας, γιατί από τα ερείπια σπάνια φυτρώνει ομαλότητα και ασφάλεια.
Η Αθήνα και η Λευκωσία, έχουν πει δημόσια ότι η παρεμπόδιση της ανθρωπιστικής βοήθειας είναι απαράδεκτη, επιμένοντας στην τήρηση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, ακολουθώντας τη «γραμμή» που κρατάει ολόκληρη η ΕΕ. Με άλλα λόγια, στήριξη στην ασφάλεια του Ισραήλ, αλλά όχι στον αφανισμό της Γάζας.
Τουρκία και Κυπριακό
Σημαντικό ρόλο στη στρατηγική της εξωτερικής πολιτικής και στους τακτικούς χειρισμούς Αθηνών και Λευκωσίας, είναι πάντα η Τουρκία.
Ενώ εμείς τηρούμε θέσεις αρχής η Άγκυρα σχοινοβατεί στις αντιφάσεις της. Στην Ουκρανία στηρίζει την αρχή ότι δεν αλλάζουν σύνορα διά της βίας, και την ίδια ώρα κατέχει την Κύπρο και επιμένει σε λύση δύο κρατών, διεκδικεί μέρος του Αιγαίου, διατυπώνει απαιτήσεις για κυριαρχία σε περιοχές που δεν της ανήκουν στην Ανατολική Μεσόγειο με την «Γαλάζια Πατρίδα», τις «γκρίζες ζώνες» και ένα casus belli που δεν δέχεται να αποσύρει από το 1995, αν η Ελλάδα επεκτείνει χωρικά ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Η ΕΕ έχει, άλλωστε, επιβάλει πλαίσιο μέτρων για τις παράνομες τουρκικές γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, στηρίζοντας ρητά την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Στο μέτωπο Λιβύης–Τουρκίας, το μνημόνιο θαλασσίων ζωνών του 2019, που θέτει εκτός χάρτη, ελληνικά νησιά, εξακολουθεί να δηλητηριάζει τις ισορροπίες. Η Αθήνα το θεωρεί νομικά ανυπόστατο, η ΕΕ το έχει καταγγείλει ως αντίθετο με το Δίκαιο της Θάλασσας, και η διαμάχη επηρεάζει άμεσα την ενεργειακή και αμυντική αρχιτεκτονική της περιοχής. Άλλη μια υπενθύμιση γιατί η Ελλάδα θέλει κανόνες, όχι «deal», σε σύγκρουση με το Διεθνές Δίκαιο.
«Ανήκομεν εις την Δύσιν», αλλά όχι άνευ όρων
Η Ελλάδα είναι σύμμαχος των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και η Κύπρος έχει διατηρεί στρατηγικό διάλογο ασφαλείας με την Ουάσιγκτον. Το σχήμα «3+1» με Ισραήλ–Κύπρο–Ελλάδα έχει αμερικανική ομπρέλα, ενώ Λευκωσία – Ουάσιγκτον αναβάθμισαν διμερώς τη συνεργασία σε άμυνα, ενέργεια και θαλάσσια ασφάλεια (CYCLOPS κ.λπ.). Στον πραγματικό κόσμο, οι αξίες χρειάζονται και μέσα ισχύος και δίκτυα συμμαχιών.
Αλλά η «δυτική» ταυτότητα δεν σημαίνει λευκή επιταγή σε κάθε αμερικανική θέση. Η σημερινή κυβέρνηση των ΗΠΑ επιλέγει μια προσωπική, «συμφιλιωτική» με τη Ρωσία, διπλωματία στο ουκρανικό, με απευθείας επαφή Τραμπ–Πούτιν και με την Ουκρανία και την ΕΕ, να διεκδικούν ρόλο και θέση στο τραπέζι. Ευρωπαίοι ηγέτες και σοβαρός Τύπος στις ΗΠΑ προειδοποιούν πως χωρίς τον Ζελένσκι δεν μπορεί να συμφωνηθεί «ειρήνη», που επικυρώνει αρπαγή εδαφών από την Ρωσία. Με δυο λόγια, δεν είναι πολιτική συλλογικής ασφάλειας, αλλά είναι προσωπικό στοίχημα του Τραμπ. Η Αθήνα και η Λευκωσία δεν μπορούν να ταυτιστούν με κάτι που υπονομεύει τις ευρωπαϊκές θέσεις.
Οι φήμες και οι διαρροές περί «παγώματος» της σύγκρουσης με αναγνώριση ρωσικών κεκτημένων ενισχύουν τον ευρωπαϊκό σκεπτικισμό.Οι αναλύσεις επισημαίνουν ότι μια τέτοια λύση, χωρίς σκληρές εγγυήσεις, είναι απλώς ανάπαυλα μέχρι την επόμενη ρωσική επίθεση.
Στο μεσανατολικό, η Ουάσιγκτον στηρίζει αποφασιστικά το Ισραήλ. Η Ελλάδα και η Κύπρος συμμερίζονται τον πυρήνα (ασφάλεια Ισραήλ), αλλά διαφωνούν καθαρά όταν παραβιάζεται το ανθρωπιστικό κεκτημένο. Κοντολογίς: φίλοι, αλλά όχι δορυφόροι.
Οι δύο πόλεμοι και τα εθνικά μας θέματα
• Ουκρανία: Το πιθανότερο σενάριο που σκιαγραφούν ευρωπαϊκά ινστιτούτα είναι ένα παρατεταμένο «πάγωμα» με γραμμή αντιπαράθεσης, εφόσον δεν υπάρξουν εγγυήσεις ασφάλειας που να αποθαρρύνουν τη Μόσχα από νέο γύρο επιθετικότητας. «Κατάπαυση» χωρίς μηχανισμούς αποτροπής κινδυνεύει να είναι απλώς ανάπαυλα. Ξένες δεξαμενές σκέψης προειδοποιούν ότι η Ρωσία θα επιχειρήσει να εκβιάσει παραχωρήσεις, ενώ πολιτικοί στην Ευρώπη μιλούν ήδη για «frozen conflict» (παγωμένη διαμάχη). Εκ των πραγμάτων η ευρωπαϊκή συζήτηση μετατοπίζεται στο πώς θωρακίζεται στρατηγικά η Ουκρανία, ακόμα και εκτός ΝΑΤΟ. Για την Ελλάδα και την Κύπρο, ένα «πάγωμα» που επικυρώνει εδαφικά κεκτημένα θα ήταν κακό προηγούμενο και θα έστελνε το μήνυμα ότι η αναθεώρηση συνόρων «δουλεύει». Αυτό θα ενίσχυε την τουρκική αναθεωρητική ατζέντα στο Αιγαίο και την κυπριακή ΑΟΖ, από το casus belli έως το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Το αντίθετο μήνυμα με κανόνες, αποτροπή και κυρώσεις, είναι η μόνη γλώσσα που καταλαβαίνουν οι αναθεωρητικές δυνάμεις.
• Γάζα: Στο Ισραήλ, ο πρωθυπουργός Νετανιάχου μιλά πλέον ανοικτά για πλήρη στρατιωτικό έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας, για αδιευκρίνιστο διάστημα. Η διεθνής εμπειρία λέει ότι τέτοιες «ανοικτές κατοχές» γεννούν αντάρτικο, διεθνοποίηση της σύγκρουσης και πολιτικό κόστος που διαβρώνει ακόμη και τον στόχο της ασφάλειας. Ξένοι αναλυτές βλέπουν «τέλος παιχνιδιού» με περισσότερη αιματοχυσία αν δεν υπάρξει πολιτικό σχέδιο διακυβέρνησης, ενώ τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΟΗΕ για καταστροφή υποδομών και ακραίες ανθρωπιστικές ανάγκες δείχνουν ότι το κόστος για κάθε νέα επιχείρηση θα εκτοξεύεται.
Για την Κύπρο, το ρίσκο από ενδεχόμενη ανάφλεξη Ισραήλ–Χεζμπολάχ είναι άμεσο. Απειλές, κίνδυνοι για ενεργειακές και ναυτιλιακές υποδομές και ανάγκη για νέες επιχειρήσεις εκκένωσης της Μέσης Ανατολής μέσω κυπριακών λιμανιών και αεροδρομίων. Γι’ αυτό και η Λευκωσία θα συνεχίσει τον ρόλο της ανθρωπιστικής «γέφυρας» και του μετριοπαθούς συνομιλητή.
• Κυπριακόκαι ελληνοτουρκικά: Καμία από τις δύο συγκρούσεις σε Ουκρανία και Γάζα, δεν λύνει αυτομάτως τα δικά μας θέματα με τη Τουρκία, αλλά επηρεάζουν το διεθνές πολιτικό περιβάλλον. Αν στην Ουκρανία επικρατήσει ο παραλογισμός τύπου, «ας μοιράσουμε», χωρίς εγγυήσεις, η Άγκυρα θα το εκλάβει ως «πράσινο φως» για σκληρότερη διαπραγματευτική στάση στο κυπριακό και στο Αιγαίο. Αν στη Γάζα παγιωθεί μια μακρόχρονη κατοχή με συνεχείς επιχειρήσεις, η Κύπρος θα ζει με μόνιμη απειλή αποσταθεροποίησης στο βόρειο μέτωπο (Λίβανο–Συρία) και με κινδύνους στο θαλάσσιο της χώρο. Η μόνη ρεαλιστική άμυνα είναι διπλή. Η ευρωπαϊκή πειθαρχία στους κανόνες (συμπεριλαμβανομένης της στήριξης στην Ουκρανία) και περιφερειακά πλέγματα συνεργασίας (με Ισραήλ–Αίγυπτο–Ιορδανία) που αυξάνουν το πολιτικό κόστος κάθε περιπέτειας.
Υπάρχει ένας απλός λόγος που Ελλάδα και Κύπρος στηρίζουν Ουκρανία και Ισραήλ. Όταν ζεις στη γειτονιά της Τουρκίας, του ρωσικού αναθεωρητισμού και της μεσανατολικής αστάθειας, οι κανόνες δεν είναι ιδεολογία, είναι απλώς σωσίβιο. Στην Ουκρανία, η γραμμή είναι σαφής. Όχι σε «ειρήνη» που επικυρώνει κατακτήσεις, ναι σε λύση με εγγυήσεις αποτροπής. Στη Γάζα, ναι στην ασφάλεια του Ισραήλ, όχι στη λογική του ολικού ελέγχου που αναπαράγει τον πόλεμο και τροφοδοτεί την τρομοκρατία.
Όσο για τον αμερικανικό παράγοντα, η Αθήνα και η Λευκωσία δεν μπορούν να ευθυγραμμιστούν με μια πολιτική που αντιμετωπίζει την Ευρώπη σαν σκηνικό προσωπικής διαπραγμάτευσης του Τραμπ, ειδικά όταν διακινδυνεύει τη θεμελιώδη αρχή που κρατά και τις ίδιες τις ΗΠΑ όρθιες. Τα σύνορα και η κυριαρχία δεν «διαπραγματεύονται» με το πιστόλι πάνω στο τραπέζι.
ΠΗΓΗ: Cyprus Times
Δείτε το πλήρες άρθρο εδώ.
