Table of Contents
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 27ης Ιουνίου, ο Αλέξης Τσίπρας μέσω ενός δραματικού διαγγέλματος, ανακοινώνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος.
Το δημοψήφισμα ήταν το πρώτο από το 1974 και το μοναδικό στη σύγχρονη ελληνική ιστορία που δεν αφορούσε στη μορφή του πολιτεύματος.
Η μία και μοναδική προεκλογική εβδομάδα που προηγήθηκε της κάλπης χαρακτηρίστηκε από ακραία πόλωση και συγκεντρώσεις σε όλη την Ελλάδα πότε με τους υποστηρικτές του «Ναι» και πότε με τους υποστηρικτές του «Όχι». Στον «χορό» μπήκαν πολύ γρήγορα και πρόσωπα αναγνωρίσιμα. Εκπρόσωποι του καλλιτεχνικού χώρου πήραν ανοιχτά θέση και βγήκαν στις πλατείες για να στηρίξουν την απόφασή τους στο κρίσιμο δίλημμα.
Η δημόσια τοποθέτηση αυτών των προσώπων ήταν μια πολιτική πράξη με ηθικό και συμβολικό βάρος. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, τα δημόσια πρόσωπα χωρίστηκαν σε δύο πολωμένα στρατόπεδα, με το καθένα να αναλαμβάνει τον ρόλο εκφραστή μιας διαφορετικής Ελλάδας.
Σήμερα, ακριβώς δέκα χρόνια μετά, επιστρέφουμε σε εκείνη την ιστορική στιγμή. Θυμόμαστε τα πρόσωπα που τοποθετήθηκαν δημόσια υπέρ του «Ναι» ή του «Όχι» και αναζητούμε, μέσα από τα δικά τους λόγια και τις δικές τους πράξεις, τα αφηγήματα που καθόρισαν —και συνεχίζουν να καθορίζουν— τη συλλογική μας μνήμη.
Οι υποστηρικτές του «Ναι»
«Ναι στην Ελλάδα, Ναι στο Ευρώ», διακήρυξαν 85 δημόσια πρόσωπα από τον χώρο των γραμμάτων, των τεχνών, των επιστημών, του αθλητισμού.
Εξηγώντας τις πιθανές συνέπειες σε ενδεχόμενη επικράτησης του «Όχι», κατά την διάρκεια συνέντευξης Τύπου, ο κ. Γιώργος Παγουλάτος Καθηγητής Οικονομικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκτίμησε με βεβαιότητα ότι θα επέλθει η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη, κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, «κούρεμα» καταθέσεων, ενώ έκανε λόγο για διαμόρφωση συνθηκών ακραίων και απόλυτων ανισοτήτων.
Τη διακήρυξη των 85 για το «Ναι» υπέγραφαν μεταξύ άλλων οι: Θοδωρής Αθερίδης, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Σωτήρης Γκορίτσας, Πύρρος Δήμας, Άλκη Ζέη, Πέμη Ζούνη, Νικήτας Κλιντ, Γιώργος Κοτανίδης, Χρήστος Λούλης, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Νάνα Μούσχουρη, Γιάννης Μπέζος, Μιμή Ντενίση, Μιρέλλα Παπαοικονόμου, Νίκος Πορτοκάλογλου, Σάκης Ρουβάς, Σταμάτης Φασουλής.
Τι πρέσβευαν οι υποστηρικτές του «Ναι»
Οι υποστηρικτές του «Ναι» προσπίστηκαν -κατά τους ιδίους- μια στάση ασφάλειας και λογικής. Θεώρησαν πως η Ελλάδα δεν είχε περιθώριο για ρήξεις. Η αποδοχή των όρων των θεσμών —όσο σκληροί κι αν ήταν— παρουσιαζόταν ως «αναγκαίο κακό» για να παραμείνει η χώρα σε έναν σταθερό ευρωπαϊκό προσανατολισμό.
Το ενδεχόμενο ενός Grexit, η ασφυξία στο τραπεζικό σύστημα και η διεθνής απομόνωση ήταν τα βασικά επιχειρήματα που κυριάρχησαν στον δημόσιο λόγο των υποστηρικτών του «Ναι».
Η ψήφος υπέρ του «Ναι» εμφανίστηκε ως «η ψήφος της υπευθυνότητας». Όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν αρκετοί υποστηρικτές του, «δεν ψηφίζουμε για την υπερηφάνεια μας, αλλά για το αύριο των παιδιών μας».
Σάκης Ρουβάς: «Η Ευρώπη είναι λέξη ελληνική. Εμείς ναι είμαστε η Ευρώπη»
Ο Σάκης Ρουβάς, ένθερμος υποστηρικτής του «Ναι», ανέβασε εκείνες τις ημέρες στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook: «Γιατί πρέπει να είμαστε διχασμένοι;
Γιατί πρέπει να αποφασίσω με ένα ναι ή με ένα όχι σε ένα ερώτημα που πια δεν ισχύει; Και αν η άποψή μου είναι ναι στην Ευρώπη και όχι στα σκληρά μέτρα; Τι επιλέγω; Γιατί πρέπει να υφίσταμαι bullying κάθε φορά που θέλω ελεύθερα να λέω την άποψή μου; Γιατί πρέπει να είμαστε πολωμένοι τη στιγμή που πρέπει να είμαστε ενωμένοι για το καλό της χώρας μας;
Οι Έλληνες πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε όχι για το σήμερα αλλά για το μέλλον μας! Έχουμε θυμό, απογοήτευση, απελπισία γιατί έχουμε υποφέρει πολύ τα τελευταία πέντε χρόνια με θυσίες που δεν απέδωσαν. Γιατί παρά τις στερήσεις βρεθήκαμε σήμερα στο χειρότερο σημείο αυτής της κρίσης.
Η Ευρώπη έχει μεγάλη ευθύνη. Έχουμε όμως και εμείς ευθύνη για τις επιλογές μας. Με το όχι στην Ευρώπη χάνουμε τους φυσικούς μας συμμάχους, τους μόνους στην ευρύτερη περιοχή με τους οποίους μοιραζόμαστε κοινές ιδέες και αξίες για την ανθρωπότητα.
Σήμερα έχοντας αποκτήσει τρία παιδιά, μη σκεπτόμενος απλά και μόνο τον εαυτό μου και με το βλέμμα μου στραμμένο στο μέλλον, έχοντας βαθιά ριζωμένο μέσα μου το ελληνικό πνεύμα, πιστεύω ότι πρέπει να μείνουμε Ευρωπαίοι.
Γιατί μέσα στην Ευρώπη θα μπορέσουμε να διεκδικήσουμε την δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη των λαών που όλοι οραματιζόμαστε. Μέσα από τη συνεργασία θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε. Δεν πρέπει να μείνουμε απομονωμένοι και εξοργισμένοι. Κανείς δεν μπορεί να αναλογιστεί τις δραματικές συνέπειες μιας Ελλάδας μόνης, ειδικά με τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα.
Η Ελλάδα πρέπει και μπορεί να είναι πιο δυνατή στην Ευρώπη. Στην Ευρώπη που είναι απόρροια του ελληνικού πνεύματος, του ελληνικού πολιτισμού, της ελληνικής δημοκρατίας. Η Ευρώπη είναι λέξη ελληνική. Εμείς ναι είμαστε η Ευρώπη».
Διονύσης Σαββόπουλος: «Δεν φοβάμαι το ευρώ, που σαφώς προτιμώ»
Στην πλευρά του «Ναι» και ο Διονύσης Σαββόπουλος. «Δεν φοβάμαι τη δραχμή. Δεν φοβάμαι το ευρώ, που σαφώς προτιμώ. Φοβάμαι μόνο τον διχασμό που τρέχει στο αίμα μας από τον καιρό του Θουκυδίδη ως τις μέρες μας».
Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης: «Μόνο μέσα στην Ευρώπη μπορούμε να βρούμε λύσεις»
Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης σε άρθρο του στην Athensvoice, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Το μόνο ερώτημα εθνικής σημασίας, άξιο δημοψηφίσματος, είναι το ΝΑΙ ή ΟΧΙ στην ευρωζώνη, ευρώ ή δραχμή.
Στην ουσία, ΝΑΙ ή ΟΧΙ στην Ευρώπη. Κι αυτό είναι στην πραγματικότητα. Σ’ αυτό όμως οι πολίτες έχουν ήδη απαντήσει πολύ πρόσφατα, στις εκλογές του Ιανουαρίου, εκλέγοντας κάποιους που υπόσχονταν, μεταξύ των άλλων, ότι εγγυώνται την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη.
Υποστηρίζω, με θέρμη, το ΝΑΙ. (…) Ανήκω σ’ αυτούς που είναι υπέρ του ευρώ. Υπέρ της παρουσίας της χώρας στον στενό πυρήνα της Ευρώπης. Αναγνωρίζω τα προβλήματα, τα λάθη, τις εμμονές, τη δυσκινησία των ευρωπαϊκών θεσμών.
Αναγνωρίζω και την απελπισία και την κούραση των Ελλήνων, ιδίως αυτών που δεν έχουν πια τίποτε να χάσουν. Αλλά είμαι σίγουρος, όπως οι περισσότεροι Έλληνες, πως η θέση μας είναι εκεί.
Και μόνο μέσα στην Ευρώπη μπορούμε να βρούμε λύσεις, από κοινού με τους άλλους λαούς, για μια καλύτερη, κοινωνικά δικαιότερη κοινωνία».
Μιμή Ντενίση: «Το δημοψήφισμα έχει μόνο σχέση με το να μείνουμε στην Ευρώπη»
Μιμή Ντενίση, Χριστίνα Αλεξανιάν και Γιώργος Γιαννόπουλος βρέθηκαν στη συγκέντρωση για το #MenoumeEvropi το απόγευμα της 5ης Ιουλίου.
«Είμαι υπέρ της πατρίδας μας. Εγώ δεν πηγαίνω σε διαδηλώσεις, δεν πηγαίνω σε κόμματα. Αυτό όμως το δημοψήφισμα είναι για την Ελλάδα. Το δημοψήφισμα έχει μόνο σχέση με το να μείνουμε στην Ευρώπη», ανέφερε η Μιμή Ντενίση μιλώντας στην εκπομπή «Μία».
«Δεν μπορώ να φανταστώ την Ελλάδα εκτός Ευρώπης. Δεν μπορώ με τίποτα. Θεωρώ ότι δεν είναι κομματικό, είναι εθνικό. Η Ελλάδα εκτός Ευρώπης να υπάρξει πώς, να πάει πού;», δήλωνε η Χριστίνα Αλεξανιάν.
«Ο κόσμος να πάει επιτέλους μπροστά με το ναι. Με τα όχι δεν πάμε μπροστά. Ο κόσμος πάει μπροστά να πει ναι στην αγάπη, ναι στον πολιτισμό, ναι στην ενότητα των λαών, ναι στην Ευρώπη», πρόσθετε ο Γιώργος Γιαννόπουλος.
Χάρης Ρώμας: «Οι ευρωπαϊκοί λαοί αγαπούν τους Έλληνες και νομίζω ότι εκεί πρέπει να ανήκουμε»
«Θεωρώ ότι οι Έλληνες πρέπει να έχουν στο μυαλό τους, ειδικά σε αυτή την πολύ δύσκολη στιγμή, στην κρίσιμη αυτή στιγμή, το μεγάλο τοπίο.
Να καταφέρουν να δουν μακροπρόθεσμα ποιο είναι το συμφέρον όχι μόνο το ατομικό και βεβαίως του συνόλου της χώρας μας. Πού πρέπει να βρίσκεται η χώρα, ποιους συμμάχους πρέπει να έχει η χώρα, πώς μπορεί να προχωρήσει μπροστά αναπτυξιακά και δυνατά.
Εν ολίγοις για να μην κρύβουμε και τα λόγια μας θεωρώ ότι πρέπει να έχουν στο μυαλό τους ότι είμαστε μέρος της Ευρώπης και εκεί πρέπει να ανήκουμε με όλη μας την ψυχή.
Δεν πρέπει να θεωρούν τους Ευρωπαίους εχθρούς, τουλάχιστον την πλειοψηφία των ευρωπαίων εταίρων. Οι ευρωπαϊκοί λαοί αγαπούν τους Έλληνες και νομίζω ότι εκεί πρέπει να ανήκουμε», σημείωνε ο Χάρης Ρώμας.
Ο Γιώργος Κατσαρός έγραφε: «Πρέπει πάση θυσία η κυβέρνηση να βρει λύση πριν φτάσουμε στο δημοψήφισμα, αυτή είναι η γνώμη μου. Είμαι υπέρ της Ευρώπης βεβαίως.
Πρέπει να παραμείνουμε την Ευρώπη, στοιχίζει βέβαια αλλά οι πολιτικοί μας πρέπει να βρουν λύσεις και προς Θεού μακριά από τον διχασμό».
Θοδωρής Αθερίδης: «Με το όχι ξημερώνει ξανά; Είναι σίγουρο;»
Ο Θοδωρής Αθερίδης, ένας εκ των 85, έγραφε στο Facebook: «Πριν ψηφίσω ναι ή όχι σκέφτομαι: με το ναι ξημερώνει μια πραγματικά άσχημη μέρα.
Με το όχι ξημερώνει ξανά; Είναι σίγουρο; Θορυβήθηκαν λέει ο Ομπάμα και η Μέρκελ με τον Τσίπρα. Όντως αν ακούσεις ότι πιλοτάρει airbus ένας έφηβος θα φοβάσαι για το πού θα το ρίξει».
Οι υποστηρικτές του ΟΧΙ
Στην αντίπερα όχθη, οι υποστηρικτές του «Όχι» προσπάθησαν με τον τρόπο τους να κινητοποιήσουν τον κόσμο.
Υπέρ του «Όχι» στο δημοψήφισμα τάχθηκαν 200 άνθρωποι του πολιτισμού, σημείωνε σε κείμενό της η επιτροπή Πολιτισμού για το «Όχι».
Ανάμεσά τους ο Νίκος Κούνδουρος, η Αφροδίτη Μάνου, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου και ο Χάρρυ Κλυνν.
Το μήνυμα υπέρ του «Όχι», υπέγραφαν σκηνοθέτες, ηθοποιοί, ερμηνευτές, μουσικοί και άλλες προσωπικότητες από όλους τους τομείς του πολιτισμού. Μεταξύ άλλων οι:
Νίκος Κούνδουρος, Νένα Βενετσάνου, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Τάνια Τσανακλίδου, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Αφροδίτη Μάνου, Ματούλα Ζαμάνη, Υρώ Μανέ, Χάρρυ Κλυνν, Ντίνα Κώνστα, Μαρία Καβογιάννη, Αργύρης Ξάφης, Κλέων Γρηγοριάδης, Λένα Πλάτωνος, Γεράσιμος Γεννατάς, Γιάννης Ζουγανέλης, Σταμάτης Κραουνάκης, Γιώργος Χρανιώτης, Τζόυς Ευείδη, Μηνάς Χατζησάββας, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Σταύρος Ζαλμάς, Όμηρος Πουλάκης, Βέτα Μπετίνη, Πηνελόπη Πιτσούλη, Κάτια Γέρου, Αθήνα Τσιλίρα, Τάκης Βαμβακίδης, Γιάννης Μποσταντζόγλου, Σάρα Γανωτή, Καίτη Κωνσταντίνου, Σοφία Βογιατζάκη, Χάρης Μαυρουδής, Άννα-Μαρα, Άννα Χατζησοφιά, Δώρα Χρυσικού, Ηλίας Ζερβός, Βασίλης Κουκαλάνι, Σπύρος Μπιμπίλας, Καλλιρόη Μυριαγκού, Στέργιος Νενές, Μπέσυ Μάλφα.
Το μήνυμα πίσω από «Όχι»
Η ρητορική του «Όχι» -κατά τους περισσότερους υποστηρικτές του- στήριζε την παραμονή στην Ευρώπη, αλλά με διαφορετικούς όρους: με ισοτιμία, κοινωνική δικαιοσύνη και χωρίς εκβιασμούς. Οι υποστηρικτές του τόνιζαν ότι το δημοψήφισμα δεν ήταν επιλογή ρήξης, αλλά εργαλείο πίεσης για μια πιο βιώσιμη συμφωνία. Προωθήθηκε ως μέσο ενίσχυσης της διαπραγματευτικής θέσης της χώρας, ως ψήφος εθνικής υπερηφάνειας. «Όχι στον φόβο, όχι στην ταπείνωση» ήταν το κυρίαρχο σύνθημα.
Το συναίσθημα φαίνεται πως κυριάρχησε: πίστη, πάθος, αντίσταση. Βέβαια, η δεξαμενή των ανθρώπων που υποστήριξαν το «Όχι» ήταν σε κάποιο βαθμό ετερόκλητη. Το «ΟΧΙ» για ορισμένους σήμαινε άμεσα ή έμμεσα μια ρήξη με την Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς να είναι ξεκάθαρο το που μπορεί αυτή η ρήξη να οδηγήσει. Ακόμα και το σενάριο εξόδου της Ελλάδας από την ΕΕ ήταν για κάποιους προτιμότερο από τα δυσμενή οικονομικά μέτρα που εφαρμόζονταν εντός ΕΕ.
Τζίμης Πανούσης: «Το ναι οδηγεί στην εξαθλίωση»
Ο Τζίμης Πανούσης μίλησε στον ΣΠΟΡ FM για το θέμα του δημοψηφίσματος. «Έβαλε γκολ ο Τσίπρας με το δημοψήφισμα. Περιμένω άλλα δύο γκολ.
Ένα με την απλή αναλογική και άλλο ένα με την κατάργηση της χρηματοδότησης των κομμάτων. Το ΝΑΙ οδηγεί στην εξαθλίωση. Ας πούμε ένα ΟΧΙ στο τελεσίγραφο.
Δεν θα βάλει την υπογραφή του ο λαός στο γίνει δούλος με βούλα. Τα κανάλια είναι υπέρ της δραχμής, γιατί έχουν τα λεφτά τους έξω. Είναι πράκτορες. Λέω όποτε μπορώ στον κόσμο να σταματήσει να βλέπει τηλεόραση».
Θανάσης Παπακωνσταντίνου: «Ένα ναι στο δημοψήφισμα, οδηγεί σε μία παράδοση άνευ όρων»
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου τάχθηκε από την πρώτη στιγμή με το «Όχι» και με ένα μακροσκελές κείμενο απευθυνόταν στους «συνοδοιπόρους στις μουσικές και στα όνειρα».
«Παίρνω το θάρρος να εκφράσω, χωρίς διάθεση για επιρροή και καπελώματα, τη γνώμη μου για το δημοψήφισμα, κυρίως γιατί με έχει εξοργίσει η ανελέητη προπαγάνδα των ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών, απ’ όπου διαμορφώνει άποψη ένα μεγάλο μέρος του κόσμου.
Είναι ολοφάνερο, πως ένα «ναι» στο δημοψήφισμα, οδηγεί σε μία παράδοση άνευ όρων.
Είναι μια αδιανόητη, οικειοθελής, πλήρης υποταγή στο απάνθρωπο κεφάλαιο. Κάποιοι θα το κάνουν από ιδεολογία, κάποιοι άλλοι από φόβο.
Δεν θα τους μισήσω, δεν θα τους διαγράψω από τη ζωή μου. Μακριά από μένα η μισαλλοδοξία. Ο καθένας όσο μπορεί. Η ελευθερία είναι δυνατότητα της ύπαρξης, δεν είναι υποχρέωση.
Βέβαια, δεν θα μας κατακλύσει η ελευθερία με ένα «όχι» στο δημοψήφισμα. Ούτε με ικανοποιεί το σκεπτικό της κυβέρνησης για καλύτερη διαπραγματευτική θέση, για ένα λιγότερο απεχθές μνημόνιο.
Το μυαλό και η καρδιά μου – ψηφίζοντας «όχι»- είναι σε μια αποκόλληση από αυτή την – κατ’ επίφαση – «ένωση», που το μόνο που ξέρει να κάνει καλά είναι να χωρίζει τους ανθρώπους σε δυνατούς και αδύναμους, σε εργατικούς και τεμπέληδες, σε πραγματιστές και ελαφρόμυαλους.
Είμαι πεπεισμένος, πως όλες οι «ενώσεις», σε όλο και μεγαλύτερες οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές δομές είναι ενάντια στον άνθρωπο (και τη φύση). Αποτρέπουν την αυτοοργάνωση και την ισότιμη συμμετοχή.
Δεν χρειαζόμαστε κάποια ένωση, την έχουμε μέσα μας. Είναι το συλλογικό ασυνείδητο, ο κλαυσίγελος των προγόνων μας.
Νατάσσα Μποφίλιου: «Για την τιμή των όπλων και την προσωπική μου ηθική, όχι»
Τέλος, η Νατάσσα Μποφίλιου έγραφε υπέρ του Όχι: «Αυτές τις δυστυχισμένες μέρες παρακολουθώ τις πολιτικές εξελίξεις με αγωνία και πόνο, όπως κάθε Έλληνας.
Αυτό είναι ένα κοινό σημείο να πιαστεί κανείς για να ξεκινήσει μια τοποθέτηση. Όλοι επίσης φοβόμαστε για την επόμενη ώρα. Κι αυτό είναι κάτι που έχουμε κοινό ακόμα. Όμως τι κάνει ο καθένας μας αυτήν την αγωνία, τον πόνο, το φόβο, είναι αυτό που μας διαφοροποιεί.
Σκυμμένοι στις ζωές μας ψάχνουμε να βρούμε ένα ανοιχτό παράθυρο που θα μας βγάλει στο ναι ή στο όχι. Την ιδεολογία σου, βέβαια, στη ζωή, τις κόκκινες γραμμές σου, το όραμα για το μέλλον, το διαμορφώνεις από όταν αρχίζεις να καταλαβαίνεις τον εαυτό σου, δουλεύοντάς τον, μέσα από τις σχέσεις σου με τους άλλους, τη στάση σου απέναντι στον κόσμο, αυτά που θα χρειαστεί ενδεχομένως και να γκρεμίσεις για να χτίσεις κάτι πιο δίκαιο. Δε φτάνει ο χρόνος λίγο πριν από ένα αμφιλεγόμενο, κακά τα ψέματα, δημοψήφισμα.
Γι’ αυτό και θα ‘ θελα να τα λέγαμε νωρίτερα και να λέγαμε και πιο λίγα και να παλεύαμε νωρίτερα, πολλοί περισσότεροι και πολύ περισσότερο.
Θα ήθελα να μπορείς να σέβεσαι τη γνώμη μου κι εγώ τη δική σου, γιατί θα ξέραμε στα αλήθεια τι σημαίνει να κατακτάς κάτι τόσο σπουδαίο μέσα από τους σκληρούς αγώνες που έδωσαν οι άλλοι, οι μεγάλοι, πριν από μας, για μας.
Δεν είμαι αφελής, ούτε ονειροπόλος. Δεν περιμένω, όποια τροπή κι αν πάρουν τα πράγματα, κανένα θεαματικά καλύτερο αύριο να μου χαριστεί. Πόσο μάλλον, από θεσμούς που με εξουσιάζουν βρώμικα, με απαξιώνουν και δε με υπολογίζουν.
Η Ευρώπη των λαών που θα “θελα με πάθος κι εγώ να ζω στην καρδιά της, σε μένα είναι άγνωστη. Ο αυτοσεβασμός όμως δε μου είναι. Δεν μπορώ να ξεφύγω από αυτόν και δε θέλω να τον χαρίσω έτσι…αμαχητί. Γι” αυτό, ΟΧΙ. Για την τιμή των όπλων και την προσωπική μου ηθική, ΟΧΙ».
Μια ολόκληρη χώρα διχασμένη
Μεταπολιτευτικά, η περίοδος του δημοψηφίσματος αποτέλεσε την πιο έντονη και πολιτικά πολωμένη περίοδο. Η Ελλάδα χωρίστηκε στα δύο. Από τη μία οι λεγόμενοι «Ναιναίδες» κι από την άλλη οι περίφημοι «Οχιτζήδες».
Η πλευρά του «ΝΑΙ» είχε ως κεντρική θέση πως η Ελλάδα δεν μπορεί να διακινδυνεύσει την ευρωπαϊκή της πορεία. Η ψήφος υπέρ του «ΝΑΙ» παρουσιαζόταν ως ψήφος υπέρ της σταθερότητας, της αξιοπιστίας και της συνέχειας μέσα στην ευρωζώνη. Το ενδεχόμενο ενός Grexit εμφανιζόταν ως καταστροφικό σενάριο, με αλυσιδωτές επιπτώσεις για την οικονομία, το τραπεζικό σύστημα και την κοινωνική συνοχή.
Αντιθέτως, το αφήγημα του «Όχι» στηρίχθηκε στη συναισθηματική υπεράσπιση της αξιοπρέπειας. Η ψήφος υπέρ του «Όχι» παρουσιαζόταν ως μία γενναία πράξη αντίστασης στον οικονομικό εκβιασμό των θεσμών. Δεν σήμαινε απαραίτητα έξοδο από την Ευρώπη —τουλάχιστον όχι στο μυαλό των περισσότερων υποστηρικτών— αλλά διεκδίκηση ισότιμων όρων. Το σύνθημα «Δεν εκβιαζόμαστε» έγινε κεντρικό μότο και συνοδεύτηκε από αναφορές σε ιστορικές στιγμές εθνικής υπερηφάνειας και συλλογικής έκφρασης ενός περήφανου «ΟΧΙ».
Το δημοψήφισμα έφερε στην επιφάνεια πολιτικά δίπολα, όπως τον φόβο και την ελπίδα, τον ρεαλισμό και τον συναισθηματισμό, την ανάγκη για σταθερότητα απέναντι στην ανάγκη για αντίσταση. Αυτός ο πολωμένος λόγος εκφράστηκε εκατέρωθεν στη δημόσια σφαίρα, ίσως στην μεγαλύτερη πολιτική μάχη της σύγχρονης ιστορίας μας.
Περισσότερα από το αφιέρωμα του ΒΗΜΑΤΟΣ «Δημοψήφισμα, 10 χρόνια μετά»
Από την ελπίδα στην απογοήτευση – Πολιτικές επιπτώσεις του δημοψηφίσματος 10 χρόνια μετά
Γιατί ψήφισα «Όχι» στο δημοψήφισμα του 2015
Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύεται από το: To Vima
