Table of Contents
Στη Βεγγάζη της Ανατολικής Λιβύης μεταβαίνει σήμερα, Κυριακή 6 Ιουλίου, ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης όπου θα συναντηθεί με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ με στόχο να συζητήσει κυρίως το Μεταναστευτικό, προκειμένου να περιοριστούν οι αυξημένες ροές προς την Κρήτη, αλλά και τις θαλάσσιες ζώνες.
Ο έλληνας υπουργός επιθυμούσε να επισκεφθεί την ίδια ημέρα και την Τρίπολη, έδρα της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της χώρας, όμως αυτό δεν κατέστη δυνατό και η επίσκεψή του στη λιβυκή πρωτεύουσα θα πραγματοποιηθεί στις 15 Ιουλίου.
Ανάμεσα σε Ερντογάν και Χαφτάρ: Οι λεπτές ισορροπίες στη Βεγγάζη
Οι ισορροπίες που καλείται να τηρήσει η Αθήνα είναι λεπτές μετά την προσέγγιση της Ανατολικής με τη Δυτική Λιβύη που επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό χάρη στην Τουρκία. Οι δύο πλευρές διαχωρίστηκαν το 2014, όμως υπάρχουν βαθιές ιστορικές και πολιτισμικές διαφορές τις οποίες η Αγκυρα κατάφερε να ξεπεράσει προσφέροντας σε αμφότερες ανταλλάγματα – τα οποία η Ελλάδα θα προσπαθήσει να αντισταθμίσει ως μέλος της ΕΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
- Ελλάδα – Λιβύη: Το διπλό μέτωπο, οι επαφές Γεραπετρίτη, ο δάκτυλος «Αγκυρα»
Στην αρχαιότητα
«Η Κυρηναϊκή, η ανατολική πλευρά της Λιβύης, στους αρχαίους καιρούς ήταν περισσότερο ελληνική ενώ η δυτική περισσότερο ρωμαϊκή. Η έρημος της Σύρτης αποτελεί ένα φυσικό γεωγραφικό σύνορο ανάμεσα στις «δύο Λιβύες» και την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι δύο αυτές περιοχές κυβερνούνταν χωριστά» λέει στο «Βήμα» ο Τζέισον Πακ, συνεργάτης του Royal United Services Institute (RUSI) στο Λονδίνο, οικοδεσπότης του Disorder Podcast και συγγραφέας βιβλίων για τη Λιβύη, μεταξύ των οποίων το «Libya and the Global Enduring Disorder». «Η ιταλική αποικιοκρατία από το 1911 και μετά ένωσε τις οθωμανικές επαρχίες σε μία χώρα αλλά δεν έγιναν ποτέ ένα έθνος».
Η ιστορική στήλη του Βήματος στο inbox σου
Γίνε μέλος του καθημερινού newsletter που αποκαλύπτει όσα συμβαίνουν στο πολιτικό παρασκήνιο και απόκτησε πρόσβαση σε αποκλειστικό περιεχόμενο. ΕΓΓΡΑΦΗ
Ο Μουαμάρ Καντάφι οικοδόμησε κοινές υποδομές και θεσμούς, όμως δεν είναι τυχαίο ότι «η επανάσταση εναντίον του, το 2011, ξεκίνησε στην Ανατολική Λιβύη. Οι περιφερειακές εντάσεις, δηλαδή, πάντα υπήρχαν στη χώρα». Από τον Ιούνιο του 2014 και μετά ακολούθησε μια σειρά από διχασμούς, ώσπου η επικράτηση των ισλαμιστών στα ανατολικά έδωσε την ευκαιρία στον Χαφτάρ να επέμβει, να τους πατάξει και «να οικοδομήσει τη δική του, ανταγωνιστική προς την Τρίπολη, εξουσία έξω από τις δομές τής επίσημης, αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ κυβέρνησης της χώρας».
«Ψεύτης και χειριστικός»
Ιστορικά, λοιπόν, έχει νόημα η Ελλάδα να συντάσσεται με την Ανατολική Λιβύη. Μπορεί όμως να εμπιστεύεται τον στρατάρχη Χαφτάρ; Ο Τζέισον Πακ είναι κατηγορηματικός: «Οχι βέβαια. Είναι ψεύτης και χειριστικός. Οπως και τον Ντόναλντ Τραμπ, τον ενδιαφέρουν μόνο η δύναμη και ο λαϊκισμός. Συνεργάστηκε με τη CIA, συνεργάστηκε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Στη συνέχεια στράφηκε κατά του Πούτιν. Είναι ένας μεγαλομανής διψασμένος για εξουσία».
Η Ελλάδα άρχισε να ενδιαφέρεται περισσότερο για τη Λιβύη μετά την επίθεση του Χαφτάρ στην Τρίπολη το 2019-20 για την οποία «χρησιμοποίησε ρωσικά όπλα και είχε την υποστήριξη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Ηττήθηκε όμως εξαιτίας των τουρκικών όπλων. Η κυβέρνηση της Τρίπολης επιθυμούσε την υποστήριξη των ΗΠΑ, της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά στην πραγματικότητα μόνο οι Τούρκοι ήταν πρόθυμοι να της παράσχουν τα drones και τα αντιαρματικά συστήματα που της ήταν απαραίτητα για να κερδίσει τον Χαφτάρ».
Η βοήθεια της Αγκυρας όμως δεν ήταν «δωρεάν». Ως αντάλλαγμα, «απαίτησε το τουρκολυβικό μνημόνιο, που υπογράφηκε το 2019 προτού παραδοθούν τα τουρκικά drones στην Τρίπολη. Ετσι, η Αγκυρα αναδείχθηκε στον κορυφαίο υποστηρικτή της Δυτικής Λιβύης, γεγονός που της επέτρεψε να διεκδικήσει θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στην Ανατολία και τη Λιβύη ως μέρος μιας Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) που παραβιάζει το δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS) και τις ΑΟΖ της Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου».
- Τουρκία: «Νόμιμο το τουρκολιβυκό μνημόνιο – Δεν αποδεχόμαστε τις θέσεις της Αθήνας και της Λευκωσίας»
Πώς όμως κατάφερε η Αγκυρα να πάρει με το μέρος της τον Χαφτάρ; «Από μια περίοδο, το 2021-22, κατά την οποία η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία και τα Εμιράτα υποστήριζαν την Ανατολική Λιβύη ενώ η Τουρκία και το Κατάρ τη Δυτική, περάσαμε σε μια περίοδο στην οποία όλοι οι μη δυτικοί παίκτες είναι πρόθυμοι να συνεργαστούν με όποιον πληρώνει τα περισσότερα. Συνεπώς, οι ιδεολογικές γραμμές, που ήταν πολύ καθαρές στο παρελθόν, θόλωσαν» λέει ο Τζέισον Πακ.
Τα στρατόπεδα
Στις μετατοπίσεις των στρατοπέδων των διεθνών παικτών εντός της Λιβύης συνέβαλαν και οι αλλαγές στο γενικότερο περιφερειακό τοπίο. Το Κατάρ, που για ένα διάστημα είχε τεθεί στο περιθώριο από τις υπόλοιπες χώρες του Κόλπου, τα ξαναβρήκε μαζί τους και πλέον μπορεί να συνεργαστεί με τους Σαουδάραβες και τα Εμιράτα στη Λιβύη. Αντίστοιχα «ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που είχε μια δεκαετία να μιλήσει με τον αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, πήγε στο Κάιρο και συναντήθηκε μαζί του ανοίγοντας τον δρόμο για συνεργασία με τον Χαφτάρ».
Οπως έγινε γνωστό αυτή την εβδομάδα, η Αίγυπτος σχεδιάζει να ζητήσει από την Ουάσιγκτον να μεσολαβήσει στη λιβυκή Βουλή, που εδρεύει στο Τομπρούκ της Ανατολικής Λιβύης, ώστε να μην αναγνωρίσει το τουρκολυβικό μνημόνιο. Εχουν οι ΗΠΑ επιρροή στη Λιβύη;
«Ναι, ιδίως μετά τα πλήγματα στο Ιράν, αλλά είναι απίθανο να τη χρησιμοποιήσουν» απαντάει ο Πακ. «Από άποψη διεθνούς δικαίου, η ελληνική πλευρά είναι η σωστή αλλά από άποψη πολιτικής ισχύος και περιφερειακής δυναμικής, υπερισχύει η τουρκική πλευρά. Ο Τραμπ θα συντασσόταν με την Ελλάδα και τον Χαφτάρ, που είναι κατά των ισλαμιστών, αλλά είναι συναλλακτικός και ενδέχεται να προσεγγίσει τον Ερντογάν αν θα αποκομίσει κέρδη».
Η λιβυκή οικονομία
Σύμφωνα με τον Πακ, η καλύτερη προσέγγιση της Λιβύης από τη διεθνή κοινότητα θα ήταν «να επιχειρήσει να αναμορφώσει τη λιβυκή οικονομία. Η Λιβύη θα παραμένει δυσλειτουργική και διεφθαρμένη όσο υπάρχουν οι ισχύουσες δομές που καθεμία διοικεί το δικό της «φέουδο». Αλλά αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει διότι, όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η διεθνής κοινότητα – ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία και Κίνα – αποκλείεται να συμφωνήσει».
Μεταρρύθμιση
Η ΕΕ προσπαθεί να βρει μια κοινή θέση για να αντιμετωπίσει τις μεταναστευτικές ροές από τη Δυτική Λιβύη προς την Ιταλία και από την Ανατολική προς την Ελλάδα. Μεθαύριο, Τρίτη, ο ευρωπαίος επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων και Μετανάστευσης Μάγκνους Μπρούνερ θα μεταβεί στην Τρίπολη και στη Βεγγάζη μαζί με τον έλληνα υπουργό Μετανάστευσης Θάνο Πλεύρη και τους ομολόγους του από την Ιταλία και τη Μάλτα.
Στην πράξη όμως, «Γαλλία και Ελλάδα είναι πιο κοντά στη Βεγγάζη ενώ Ιταλία και άλλοι στην Τρίπολη. Πρέπει πρώτα να ενοποιηθεί η ευρωπαϊκή θέση και μετά η ΕΕ να ασκήσει πίεση στη Λιβύη για οικονομική μεταρρύθμιση τόσο εκεί όσο και στις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι μετανάστες» που συγκλίνουν στις λυβικές ακτές καθ’ οδόν προς την Ευρώπη, καταλήγει ο Τζέισον Πακ.
Πηγή: To Vima
