Table of Contents
Έστω ότι κάποιος ήταν αγέννητος ή πολύ μικρός για να θυμάται το καλοκαίρι του 2015. Πώς θα μπορούσε να τον μεταφέρει κανείς στο πολωτικό κλίμα της περιόδου δέκα χρόνια μετά;
Μιλώντας του για το δημοψήφισμα, το ένατο στην ιστορία της χώρας και εκείνο με τη συντομότερη προεκλογική περίοδο που διήρκεσε μόλις εννέα ημέρες. Ή για τα capital controls των τραπεζών, το ημερήσιο όριο αναλήψεων των 60 ευρώ ημερησίως και το συνωστισμό έξω από τα ΑΤΜ. Ενδεχομένως να ανέτρεχε στην αλήστου μνήμης και μάλλον θριαμβικά διατυπωμένη φράση «Αγάπη μου, έκλεισα τις τράπεζες» («Honey, I shut the banks»), την οποία το περιοδικό New Yorker απέδωσε στον Γιάνη Βαρουφάκη.
REUTERS/Jean-Paul Pelissier
Μπορεί ακόμα να μιλούσε για κυβιστήσεις, να αναφερόταν σε ηρωικά και περήφανα «όχι» που εν ριπή οφθαλμού έγιναν «ναι», να ανέτρεχε στο ακατανόητο ερώτημα του δημοψηφίσματος, τη διενέργεια του οποίου ακόμα και κάποιοι υπουργοί της τότε κυβέρνησης πληροφορήθηκαν από το Twitter. Σίγουρα θα μιλούσε κανείς για το ακραία οπαδικό, τεταμένο, οριακό κλίμα που είχε διαμορφωθεί στα κοινωνικά δίκτυα. Κυρίως στο σημερινό Χ.
Το βαρόμετρο των social media
Υπολογίζεται ότι από το βράδυ της Παρασκευής 26 Ιουνίου του 2015 μέχρι το ξημέρωμα της Δευτέρας 6 Ιουνίου στο Twitter δημοσιεύτηκαν περί τα 2,5 εκατομμύρια tweets που είχαν ως hashtags τους το περίφημο τότε #Greferendum. Παρεμπιπτόντως οφείλουμε να μακαρίζουμε την τύχη μας που τα αρχικά της χώρας μας στην αγγλική δημιουργούσαν εύληπτους οικουμενικά και φωτογενείς νεολογισμούς (βλ. Grexit) ακόμα και στην πιο κρίσιμη ώρα μας.
Προφανώς οι αναρτήσεις που αφορούσαν τα capital controls, την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στην κοινωνία και την πολιτική σκηνή αλλά και το ίδιο το δημοψήφισμα ήταν πολλαπλάσια. Άλλωστε δεν ήταν μόνο το #Greferendum που τρένταρε με φρενήρη ρυθμό – έφτασε μάλιστα να αναδειχτεί σε υπ’ αριθμόν ένα στον κόσμο, χαρίζοντάς μας μια ακόμα, έστω και αρνητική πρωτιά- αλλά και τα #TeamOxi, #TeamNai, #Dimopsifisma, #Austerity, #Tsipras, κλπ.
REUTERS/Regis Duvignau
Όταν οι άλλοι έτρωγαν ακόμα βελανίδια και ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είχε ανακαλύψει την επιρροή των κοινωνικών δικτύων, αυτή που του παρέδωσε τα κλειδιά του πρώτου σπιτιού των ΗΠΑ το 2016, οι Έλληνες είχαμε αντιληφθεί ότι η διελκυστίνδα ανάμεσα στο «Ναι» και το «Όχι» πριν από την κάλπη θα κρινόταν στα μαρμαρένια αλώνια των κοινωνικών δικτύων. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρίας Assetwise αμέσως μετά την για πολλούς αναπάντεχη ανακοίνωση της προσφυγής στις κάλπες, οι υποστηρικτές του Όχι έμοιαζαν να παίρνουν φαλάγγι εκείνους του Ναι.
Από το βράδυ της Παρασκευής 26 Ιουνίου μέχρι τη Δευτέρα 29 του μήνα, όταν και επιβλήθηκαν οι περιορισμοί στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η πλάστιγγα έγερνε σαρωτικά υπέρ του Όχι. Το 71% όσων tweetαραν τάσσονταν αναφανδόν κατά των μνημονίων ενώ μόλις το 29% των χρηστών του κοινωνικού δικτύου που αποφάσισαν να καταθέσουν δημοσία την άποψή τους υπερθεμάτιζαν για το Ναι.
REUTERS/Christian Hartmann
Η εικόνα ξεκίνησε να αντιστρέφεται όταν οι τράπεζες δε σήκωσαν ρολά και επιβλήθηκε όριο αναλήψεων. Έως την Πέμπτη η ίδια εταιρία κατέγραφε μια διαφορετική εικόνα. Το 63% των tweets υποστήριζαν το Ναι ενώ το ποσοστό εκείνων που επέμεναν στο Όχι είχε υποχωρήσει το 37%.
Το καλοκαίρι του ψόφου
Σε όποια πλευρά της ιστορίας και αν τασσόταν κανείς το μόνο βέβαιο είναι πως το έκανε όχι απλώς με πάθος αλλά με απολυτότητα ή για να είμαστε ακριβέστεροι με τυφλό φανατισμό. Στη συντριπτική πλειονότητα των αναρτήσεων ο πολιτικός πολιτισμός, όπως και τα επιχειρήματα και η διάθεση διαλόγου δεν κατάφερνε να χωρέσει στους τότε 140 χαρακτήρες που επέτρεπε τότε το Twitter ανά δημοσίευση.
Αντιθέτως, ο χώρος ήταν παραπάνω από αρκετός και η ανωνυμία του μέσου κοινωνικής δικτύωσης πρόσφορη για καντάρια χολής, ανερυθρίαστο μίσος, τοξικό λόγο και πεζοδρομιακές ύβρεις.
REUTERS/Yannis Behrakis
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2024 στο Frontiers in Political Science αναλύθηκαν 13 χιλιάδες αναρτήσεις από την οξυμένη πολιτικά, κοινωνικά αλλά πάνω απ’ όλα συναισθηματικά, όπως προκύπτει, περίοδο. Το συναίσθημα του θυμού και της οργής ήταν κυρίαρχο στο ένα τρίτο των δημοσιεύσεων που τοποθετούνταν υπέρ του Όχι (το αντίστοιχο ποσοστό για το Ναι μετρήθηκε στο 11,7%).
Οι υποστηρικτές του Όχι μετρήθηκε ακόμα πως διακατέχονταν από πίστη και ελπίδα σε ποσοστό 27,7%. Αντιθέτως το στρατόπεδο του Ναι φαίνεται πως κυριαρχούνταν από συναίσθημα φόβου και ανασφάλειας σε ποσοστό 38,3% – οι αναφορές σε ελπίδα άγγιξαν μόλις το 7,1% των tweets που αναλύθηκαν.
Ο Γιάνης του χιλιόδραχμου, ο Αλέξης ως Μεσσίας
Κατά μέτωπο λεκτικές επιθέσεις, προσωπικά χτυπήματα κάτω από την ζώνη κι ένα διάχυτο αίσθημα κοινωνικού διχασμού μονοπώλησαν την ατζέντα εκείνου του δεκαημέρου που άλλοι έχουν απωθήσει από τη μνήμη τους, άλλοι προσπαθούν να ξεχάσουν και κάποιοι τρίτοι παραδέχονται ότι ακόμα δακρύζουν στη θύμησή του.
EPA/KAY NIETFELD
Ήταν πάντως η πρώτη φορά που η εκκλησία του δήμου των κοινωνικών δικτύων έπαιξε τόσο κεντρικό ρόλο στο δρόμο προς την κάλπη αλλά και η πρώτη φορά που το αρρύθμιστο πεδίο των social media απέδειξε πως δεν έχει πάτο στη διαίρεση, την αμετροέπεια, την τοξικότητα, την εργαλειοποίηση, ενίοτε και τις εκατέρωθεν δολοφονίες χαρακτήρων. Τα social media λειτούργησαν όχι μόνο ως εργαλείο πολιτικής έκφρασης αλλά και ως όχημα πόλωσης, προσωπικών επιθέσεων και κοινωνικού διχασμού.
Βέβαια, εκτός από δίαυλο για να βγάλει καθένας τα απωθημένα του, να εκφράσει τη πολιτική του θέση ή απλώς να ξεστομίσει κατάρες προς όσους είχαν αντίθετη ή έστω διαφορετική άποψη από εκείνον, το Twitter έγινε για πολλούς και μια κιβωτός αποφόρτισης και αποδόμησης.
Αμέτρητα memes δημιουργήθηκαν – άλλα κακόγουστα, κάποια εξόχως επιτυχημένα -, ο περίφημος τότε κύριος των «Μένουμε Ευρώπη» με το σπριτζ του ανά χείρας αναδείχτηκε σε viral μορφή όπως και ο Γιάνης Βαρουφάκης ως θεός Απόλλωνας στο χαρτονόμισμα των χιλίων δραχμών ενώ και οι ανταποκριτές του διεθνούς Τύπου που είχαν σπεύσει στη χώρα μας ενόψει του κρίσιμου δημοψηφίσματος χρησιμοποίησαν το κοινωνικό δίκτυο για να μεταφέρουν όχι μόνο ειδήσεις αλλά και προσωπικές εντυπώσεις.
Η Κάτια Άντλερ του BBC είχε δηλώσει εντυπωσιασμένη από ένα γκράφιτι στην περιοχή των Εξαρχείων που παρουσίαζε τον Αλέξη Τσίπρα ως Μεσσία, η Αμερικανίδα Κέιτ Στάλαρντ μετέφερε τη δυσθυμία που είχε εκφράσει ο Γιάνης Βαρουφάκης για τις ερωτήσεις της που του χαλούσαν μια μέρα γιορτής και ένας τρίτος ανταποκριτής είχε σημειώσει με πικρό χιούμορ όσο εμείς και ο κόσμος αναμέναμε την ετυμηγορία της κάλπης: «Όπως μου είπε ένας φίλος χθες, ο Τσίπρας είναι σαν τον Γερμανό πιλότο στο μοιραίο Μπόινγκ (σσ μνεία στην πτήση 9525 της Germanwings που είχε συντριβεί το Μάρτιο εκείνης της χρονιάς στις Άλπεις), αλλά εκείνος ήξερε τι έκανε».
Περισσότερα από το αφιέρωμα του ΒΗΜΑΤΟΣ «Δημοψήφισμα, 10 χρόνια μετά»
Από την ελπίδα στην απογοήτευση – Πολιτικές επιπτώσεις του δημοψηφίσματος 10 χρόνια μετά
Γιατί ψήφισα «Όχι» στο δημοψήφισμα του 2015
Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύεται από το: To Vima
